هپاتیت و راه های پیشگیری و درمان آن

هپاتیت – انواع هپاتیت – درمان هپاتیت – شیوع و فرکانس هپاتیت در ایران – شیوع و فرکانس هپاتیت در جهان – راه های کنترل و پیشگیری و درمان 

هپاتیت و راه های پیشگیری و درمان آن

هپاتیت یکی از بیماری های عفونی شایع و گسترده در کشور ما است که درصد مرگ و میر بالایی دارد. این بیماری از راه های مختلفی می تواند وارد بدن شما شود و چون روش درمانی کاملا موثری برای درمان کامل آن وجود ندارد، پیشگیری از آن بسیار اهمیت دارد. برای پیشگیری از هپاتیت، شناخت کامل این بیماری و راه های انتقال آن و در نهایت شناخت روش های درمانی که برای رفع علائم این بیماری وجود دارد، ضروری می باشد.

هپاتیت چیست و چه عوارضی دارد

هپاتیت به بیماری التهابی کبد گفته می شود. این بیماری در اکثر موارد در اثر ابتلا به یک نوع ویروس ایجاد می شود، اما دلایل دیگری نیز می توانند برای ابتلا به هپاتیت وجود داشته باشند. این موارد شامل التهاب کبد در اثر بیماری های خود ایمنی و هپاتیت ثانویه می باشد. موارد خود ایمنی در اثر تولید آنتی بادی علیه سلول های کبدی در بدن ایجاد می شود. هپاتیت ثانویه در اثر مواردی چون دارو، سموم و الکل ایجاد می شود.

کبد در سمت راست بالای شکم قرار دارد. کبد وظایف گوناگونی دارد و نقش اصلی در متابولیسم بسیاری از مواد ایفا می کند. وظایف کبد عبارتند از:

• تولید صفرا به منظور هضم بسیاری از مواد غذایی
• دفع سموم
• ترشح بیلی روبین
• تولید انواع هورمون ها
• تولید کلسترول
• تجزیه قندها، چربی ها و پروتئین ها
• فعال سازی آنزیم ها
• ذخیره گلیکوژن، ویتامین ها و مواد معدنی گوناگون
• تولید پروتئین های حامل خونی مثل آلبومین
• تولید فاکتورهای انعقادی خون

با توجه به نقش های کلیدی کبد در بدن، آسیب به این ارگان می تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد. بسیاری از مردم تا زمانی که عوارض کبدی بیماری خود را نشان می دهند، از ابتلا به هپاتیت خبر ندارند و باعث گسترش بیماری می شوند.

انواع هپاتیت و ویژگی های هر کدام

انواع هپاتیت و ویژگی های هر کدام

عفونت ویروسی در هپاتیت، به پنج کلاس طبقه بندی می شود که ویروس های مختلفی مسئول ابتلا هر کدام می باشد. انواع هپاتیت عبارتند از:

• هپاتیت A: در هپاتیت A، عامل ابتلا ویروس هپاتیت A یا HAV می باشد. این نوع هپاتیت، بیشتر از طریق مصرف مواد غذایی آلوده به ویروس و دستگاه گوارش منتقل می شود. عامل شیوع و انتقال ویروس، مدفوع افراد مبتلا می باشد.
• هپاتیت B: هپاتیت B از طریق تماس با مایعات آلوده بدن به ویروس هپاتیت B یا HBV، مثل خون، ترشحات واژن و یا مایع منی، ایجاد می شود. انتقال این ویروس در معتادان تزریقی، رابطه جنسی با فرد آلودهو انتقال خون گزارش شده است.
• هپاتیت C: هپاتیت C در اثر تماس با ویروس هپاتیت C ایجاد می شود. انتقال این ویروس همانند ویروس هپاتیت B و از طریق مایعات بدن می باشد. HCV شایع ترین نوع هپاتیت می باشد که از طریق جفت و مادرزادی به فرد منتقل می شود. درصد بالایی از مردم دنیا، شکل مزمن این بیماری را دارا می باشند.
• هپاتیت D: به این نوع بیماری، هپاتیت دلتا نیز گفته می شود. این نوع هپاتیت، یکی از جدی ترین بیماری های کبدی می باشد که از طریق HDV ایجاد می شود. HDV از طریق تماس با خون آلوده به فرد منتقل می گردد. این نوع هپاتیت ارتباط نزدیکی با HBV دارد و موارد نادری از ابتلا به HDV گزارش گردیده اند. هپاتیت D بدون حضور HBV، توانایی تکثیر در بدن میزبان را ندارد.
• هپاتیت E: این نوع بیماری کبدی، از طریق ویروس های موجود در آب به نام HEV به فرد منتقل می شود. این نوع بیماری بیشتر از طریق آلودگی منابع آبی با مدفوع بیماران مبتلا انتقال می یابد و در مناطقی که سیستم بهداشتی ضعیفی دارند و دفع فاضلاب به صورت اصولی انجام نمی شود، بیشتر شایع می باشد. این نوع هپاتیت، بیشتر در مناطق آفریقایی گزارش شده است.

شیوع و فرکانس هپاتیت در جهان

طبق آخرین آماری که سازمام بهداشت جهانی منتشر کرده است، حدود ۴۳۶ میلیون نفر در دنیا احتمالا به بیماری هپاتیت مبتلا هستند که از این تعداد، بیش از ۷۰ درصد موارد در فاز مزمن هستند و علائم بیماری را بروز نداده اند. این افراد امکان گسترش و افزایش ابتلای دیگر افراد را نیز افزایش می دهند.

بیشترین شیوه از نوع هپاتیت B و هپاتیت C می باشند که اتفاقا بالاترین مرگ و میر را نیز به همراه دارند.

شیوع و فرکانس هپاتیت در ایران

آمار ارائه شده در مورد میزان شیوع هپاتیت در ایران متفاوت است. طبق گزارش شبکه هپاتیت کشور، میزان مبتلایان به HBV در حدود ۱.۵ میلیون نفر است که به کمتر از ۱.۵ درصد می رسد و میزان ابتلا به HCV نیز در حدود ۸۰ هزار نفر می باشد. شیوع HCV در ایران برخلاف دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس و دنیا، کمتر است.

راه های کنترل و تشخیص هپاتیت

به منظور کنترل هپاتیت، تشخیص افراد مبتلا و دادن آموزش های لازم به آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. به دلیل مزمن بودن این بیماری، در اکثر موارد فرد بدن اینکه از بیماری خود اطلاع داشته باشد، خانواده و دیگران را نیز مبتلا می کند.

تشخیص این بیماری از طریق تست های آزمایشگاهی ویروس، بررسی آنزیم های کبدی، انجام سونوگرافی، تست های تشخیص DNA ویروس و بیوپسی کبد می باشد.

 پیشگیری از ابتلا به ویروس

یکی از نکات کلیدی در پیشگیری از ابتلا به HAV و HEV، رعایت نکات بهداشتی می باشد. این ویروس ها از طریق دهانی و خوردن مواد غذایی و آب آلوده به فرد منتقل می شوند. پس رعایت نکات بهداشتی می تواند مانع از ابتلا فرد شود.

HBV و HCV نیز از طریق خون و مایعات بدن به فرد منتقل می شود. پس برای جلوگیری از ابتلا به هپاتیت رعایت نکات زیر ضروری می باشد:

• استفاده از سرنگ یکبار مصرف
• عدم استفاده از لوازم بهداشتی دیگران مانند تیغ صورت
• استفاده از مسواک شخصی
• دست نزدن به خون ریخته شده
• رعایت نکات بهداشتی مانند استفاده از دستکش در مراکز درمانی
• نداشتن رابطه جنسی با افراد مشکوک و یا استفاده از لوازم جلوگیری کننده مانند کاندوم

استفاده از واکسن، می تواند نقش مهمی در ممانعت از ابتلا فرد داشته باشد. واکسن های هپاتیت موجود در بازار بر ضد HAV و HBV عمل می کنند. واکسن HEV نیز در برخی نقاط وجود دارد. دانشمندان در حال ساخت واکسن برای HCV می باشند.

 درمان هپاتیت

روش های درمانی هپاتیت

گزینه های درمانی بر اساس نوع ویروس و مرحله حاد یا مزمن بودن بیماری متفاوت است. راه های درمان هپاتیت عبارتند از:

• هپاتیت A: این نوع بیماری به طور معمول به درمان خاصی نیاز ندارد زیرا معمولا یک بیماری گذرا می باشد. استراحت کامل به همراه رفع کم آبی بدن در صورت وجود اسهال یا استفراغ می تواند تنها گزینه درمانی این بیماری باشد.

از واکسن هپاتیت A در کودکی و در دو مرحله برای پیشگیری از ابتلا استفاده می شود. واکسن HAV در بزرگسالی نیز در کنار واکسن HBV قابل تزریق می باشد.

• هپاتیت B: شکل حاد HBV نیاز به درمان ندارد. اما در شکل مزمن، از داروهای ضد ویروسی برای مدت زمان طولانی استفاده می شود. پاسخگویی درمان به HBV در اکثر موارد ابتلا به شکل مزمن، بسیار پایین است.

از واکسن سه نوبتی HBV در نوزادی برای پیشگیری از ابتلا استفاده می شود.

• هپاتیت C: هر دو نوع حاد و مزمن HCV نیاز به درمان ضد ویروسی دارد. از انواع داروهای ویروسی برای درمان HCV مزمن استفاده می شود.

در صورت بروز سیروز کبدی در اثر HCV، پیوند کبد تنها راه زنده ماندن فرد می باشد.

• هپاتیت D: هیچ دارویی برای درمان این نوع بیماری وجود ندارد.
• هپاتیت E: این نوع ویروس در اغلب موارد نیاز به درمان خاصی ندارد چون به صورت حاد می باشد و خود به خود بهبود می یابد. استراحت کافی، مصرف آب و مواد مغذی به مقدار کافی از راه های کمکی برای درمان هستند. خانم های باردار مبتلا به این نوع ویروس، نیازمند توجهات پزشکی ویژه هستند.

منابع:

1. https://medlineplus.gov › hepatitis
2. https://www.healthline.com › health › hepatitis